8-4-2013 | Bij het nieuws over de zoveelste provocatie van Kim Jong-un, de onvoorspelbare Noord- Koreaanse leider, staan twee recente films op mijn netvlies. Comrade Kim goes flying is een romantische komedie over een mijnwerkster in de heilstaat Noord-Korea. De film, van een Brits-Belgisch-Noord-Koreaans regietrio, is op locatie gedraaid en toont kleurrijke, humorvolle beelden van blije arbeiders. Trotse, hardwerkende mensen met blosjes op de wangen, zoals op Chinese propagandaposters uit de Culturele revolutie.
Deur potdicht
De documentaire Camp 14 – the Control Zone geeft een totaal andere indruk. Hoofdpersoon Shin is geboren in een strafkamp. Hij werkt als dwangarbeider tot hij op zijn drieëntwintigste uit het kamp weet te ontsnappen en de bevroren grensrivier met China oversteekt. De hekken van het kamp waren ook de grenzen van zijn wereld. De totale afzondering waarin hij leefde, lijkt op de geïsoleerde positie van Noord-Korea in de wereld. Toch ook hier associaties met China, met de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie en de tijd dat de deur nog potdicht zat.
China is de enige bondgenoot van het stalinistische regime in Pyongyang. De Chinese leiders herkennen veel in het land (een van hen heeft aan de Kim Il-sung Universiteit gestudeerd), maar dat betekent niet dat zij de jonge Kim Jong-un in alles steunen. Dit weekend klonk er zelfs frustratie in de woorden van Xi Jinping, duidelijk gericht aan het adres van Noord-Korea: ‘Niemand mag een regio of zelfs de hele wereld in chaos storten uit eigenbelang.’
Escalatie voorkomen
Waar staat China in deze Korea crisis? De acties van Noord-Korea druisen in tegen China’s eigenbelang. Beijing heeft weinig behoefte aan meer Amerikaanse troepen in de regio (er zijn al tienduizenden Amerikaanse militairen gestationeerd in Zuid-Korea en Japan) en heeft al helemaal geen behoefte om mee te worden gezogen in een oorlog aan de noordoostgrens, met talloze vluchtelingen en de mogelijke hereniging van beide Korea’s tot gevolg. De minister van Buitenlandse Zaken verwoordde het officiële Chinese standpunt: ‘Wij willen de crisis door middel van dialoog oplossen.’ Beijing is tegen provocaties in woord en daad en roept alle partijen op kalm te blijven en verdere escalatie te voorkomen.
Maar wat doet China om Kim Jung-un in toom te houden? Niet genoeg, vindt Washington. China steunde weliswaar nieuwe VN-sancties tegen Noord-Korea, maar was tot nu toe niet te porren voor een strikte naleving daarvan. En dat is wel noodzakelijk, want alle voedsel en brandstof gaan het land in via China.
Bemiddelaar?
Het is natuurlijk de vraag hoeveel vat Beijing heeft op de onberekenbare Kim. En daar zit ook het gevaar. Niemand lijkt baat te hebben bij een oorlog, maar als de partijen niet met elkaar praten kan ieder gebaar verkeerd geïnterpreteerd worden, met escalatie tot gevolg. China zou een rol kunnen spelen in het openen van communicatiekanalen tussen alle partijen. Zo’n rol zou het einde inluiden van het hechte bondgenootschap met Noord-Korea en het begin van een betere relatie met de VS. Maar, om in filmscenario’s te spreken, dat lijkt meer op de romantische, wishful thinking propaganda van Comrade Kim dan op het harde realisme van Camp 14.
Deze column verscheen eerder bij HCSS.
