Sterke beelden in Krekel Krekel van Bi Feiyu (recensie)

14 juni 2015 | “In onze commune was er de regel dat kinderen vanaf tien jaar naar school gingen, op hun vijftiende afstudeerden en zodra ze afgestudeerd waren sterke arbeidskrachten werden. De secretaris van de commune had gezegd dat het schoolsysteem ‘verkort’ was en het onderwijs ‘hervormd’. Hervormingen moesten (…) zo snel gaan als de valbijl van de guillotine: in één klap resultaat.”

Mislukte zoektocht
Dat is de wereld van een jonge eendenhoeder. Elke dag bij zonsopgang laat hij de eenden van de commune naar buiten. Zesentachtig eenden, zoals Bi Feiyu keer op keer benadrukt. De wereld van de eendenhoeder is klein. Een wereldkaart met het imperialistische Amerika en de revisionistische Sovjet-Unie intrigeert hem mateloos en hij vraagt zich af hoe het kan dat zijn dorp niet te vinden is op die kaart. Het verhaal eindigt in een mislukte zoektocht naar het einde van de wereld.

Bi Feiyu roept in deze bundel met twaalf afzonderlijke verhalen sterke beelden op, niet alleen van het China van de eendenhoeder ten tijde van de Culturele Revolutie, ook van hedendaags Nanjing. Zo beschrijft hij de sloop van een modern appartementengebouw, waarvan het fundament bestaat uit oude stenen van de stadsmuur. Natuurlijk behoren die stenen toe aan de staat en legt de staat er beslag op. Zoals veel bouwactiviteiten vindt de sloop ’s nachts plaats, in het vervreemdende felwitte licht van enorme tweeduizendwatt daglichtlampen.

Stinkend rijk
Ook de luie, dikke man spreekt tot de verbeelding: onderuitgezakt op zijn bank met een rij afstandsbedieningen binnen handbereik. Niet de televisie of de dvd-speler, maar de airconditioning is zijn allerbelangrijkste bezit in de zweterige zomer. Of broer Fa die een telefoontje krijgt van een mooie zakenvrouw uit Haikou. Of de Kip, die echt stinkend rijk is geworden en een vriend meeneemt naar het ‘kapitalisme’ – zoals hij de rosse buurt liefkozend noemt.

Toch vind ik de verhalen over het moderne China minder overtuigend dan die over de roerige jaren van de Culturele Revolutie. De verlammende leegte van de snelle moderne tijd lijkt minder doorleefd dan het naïeve verlangen van een nietig persoon in de chaotische jaren ’60. Ook elders in de wereld is leeg consumentisme te vinden en Bi Feiyu weet daarbij minder een specifiek Chinese toon te treffen. Zijn stijl is er een van herhalingen van schijnbaar onbeduidende details. Hij beschrijft nooit grote politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Alle gebeurtenissen lijken zich in een voetnoot van de geschiedenis af te spelen, als op de millimeter van een landkaart.

Dolende zielen
De jonge eendenhoeder, moderne stadsjongeren en de dikke man worden gecompleteerd met vechtlustige krekels. De verhalen van Bi Feiyu worden niet alleen bevolkt door uiteenlopende mensen, maar ook door dolende zielen. De krekels uit het titelverhaal zijn de zielen van de overledenen. De ziel komt vrij als iemand sterft, inclusief alle wrok die die persoon tijdens zijn leven heeft opgekropt. Daarom zouden krekels ook zulke fanatieke vechtjassen zijn. Het kerkhof – ook weer midden in de nacht – is de uitgelezen plek om de sterkste krekel te vinden voor een krekelgevecht.

De twaalf verhalen in deze bundel zijn onderling zeer verschillend van toon, ook al doordat ieder verhaal door een andere vertaler is vertaald. Samensteller Mark Leenhouts heeft er een uitstekend nawoord bij geschreven, waarin de verhalen weer samen gebracht worden. Hij omschrijft Bi Feiyu als een schrijver van de korte baan, als een meester van de novelle.

Chinese bibliotheek
Uitgeverij De Geus heeft inmiddels een behoorlijke bibliotheek van vertaalde Chinese literatuur opgebouwd. Ook boeken als Kikkers van Nobelprijswinnaar Mo Yan, Broers van Yu Hua en Drie zussen – waarvoor Bi Feiyu de Man Asian-prijs ontving – zijn de afgelopen jaren bij de uitgeverij verschenen. Aantrekkelijk is dat alle werken direct uit het Chinees zijn vertaald door mensen die China goed kennen en niet via de omweg van een Engelse vertaling waarbij belangrijke details verloren kunnen gaan. De stijl en de sfeer van de originele werken blijven zo veel beter behouden.

Krekel Krekel van Bi Feiyu, Uitgeverij de Geus, februari 2015, ISBN: 9789044534566, 224 blz.

Deze recensie werd eerder gepubliceerd op het China crowdblog China2025.