25 april 2014 | Een oefening in balanceren, zo is het bezoek van president Obama aan vier Aziatische landen het beste te omschrijven. Hij eet sushi in Tokyo, houdt vriendschappelijke gesprekken in Seoul, toont belangstelling in Kuala Lumpur en probeert de ooit innige betrekkingen met Manila nieuw leven in te blazen. Maar in al die hoofdsteden gaan de gesprekken vooral over het land dat hij dit keer niet bezoekt: China.
De gesprekken met de Japanse premier Shinzo Abe draaiden over de Senkaku-eilanden. Rotsblokken te midden van visrijke wateren, waar veel gas in de bodem zit en waar China ook aanspraak op maakt. China noemt ze steevast Diaoyu-eilanden en roept om het hardst dat ze een onlosmakelijk onderdeel van de Chinese Volksrepubliek vormen.
Anachronistische alliantie
Obama zette de toon door te melden dat de Senkaku-eilanden vallen onder het wederzijdse defensieverdrag tussen Japan en de VS. Een Chinese woordvoerder reageerde geïrriteerd dat de betrekkingen tussen Japan en de VS een ‘anachronistische alliantie uit de dagen van de Koude Oorlog’ vormen.
Iedereen die uit de woorden van Obama de conclusie trok dat de VS volledig aan de kant van zijn bondgenoot staat, werd op de volgende persconferentie uit de droom geholpen. “De eilandengroep wordt historisch bestuurd door Japan,” meldde Obama, daar onmiddellijk aan toevoegend dat de VS geen standpunt heeft over de soevereiniteit. Dat moeten China en Japan gezamenlijk maar vreedzaam oplossen. “Dit is geen rode lijn,” zei hij er voor de duidelijkheid nog bij.
Meer druk
In Zuid-Korea worden bewegingen rond nucleaire installaties in Noord-Korea met argusogen gevolgd. Washington en Seoul zouden graag zien dat China iets meer druk weet te zetten op de moeilijk voorspelbare Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un. Obama is een oude vriend van het zuiden, hij bezoekt het land al voor de vierde keer.
Zijn bezoek aan Kuala Lumpur wordt overschaduwd door het vliegtuig van Malaysia Airlines dat bijna zeker in zee is gestort. Veel van de slachtoffers zijn Chinezen, die witheet zijn over de zeer inadequate manier waarop de Maleisische autoriteiten met de ramp omgingen.
Extra assertief
En dan de Filippijnen. Eerder leidde een gebrek aan duidelijke Amerikaanse steun voor Filippijnse aanspraken op eilanden in de Zuid-Chinese zee tot extra assertiviteit bij de Chinese marine. Er liggen nu gedetailleerde plannen om een eiland in te nemen. Die fout wil Obama niet herhalen, getuige zijn woorden in Japan. De venijnige reactie uit Beijing was: “Stop met het vertroetelen van Japan en de Filippijnen, die provoceren en spanning in de regio aanwakkeren.”
In de tang?
Alles draait dus om China. Grote vraag voor de VS is: kunnen we samenwerken met de Chinezen of moeten we die opkomende supermacht vooral in de tang houden? Onder Hillary Clinton als minister van Buitenlandse Zaken helde de houding over naar confrontatie. De ‘pivot’ op Azië onderstreepte het toenemende belang van China, maar vooral vanuit het gevoel van dreiging.
De vraag is of daar nu verandering in komt. In de herfst van dit jaar brengt Obama zijn volgende bezoek aan Azië. Dan bezoekt hij Burma, Australië en… China.
