19-2-2013 | ‘Maak een foto van de rivier in je geboortestreek.’ Deze oproep rond Chinees Nieuwjaar raakte een gevoelige snaar. Watervervuiling werd trending topic in de sociale media, omdat zoveel mensen gehoor gaven aan de oproep en beelden publiceerden van sterk vervuilde rivieren: bruine, rode en pikzwarte stromen met afval en smurrie.

Geen kraanwater
In diezelfde tijd kreeg een bericht dat Chinese fabrieken niet alleen lozen in rivieren, maar ook – regelgeving ontduikend – het grondwater vervuilen door afvalwater diep onder de grond weg te pompen, onmiddellijk honderden reacties. En ook het nieuws dat twee onderzoekers van het drinkwater in Beijing de afgelopen 20 jaar geen druppel kraanwater hadden gedronken, en zelfs voor het koken van rijst alleen flessenwater gebruikten, verspreidde zich razendsnel.

Een inwoner van Beijing begon zijn eigen experiment: hij bond medisch gaas om zijn kraan. Na tien dagen zaten daar grote gele vlekken op. De foto’s zette hij op Weibo, Chinees Twitter, en Chinezen uit het hele land deden zijn experiment na.

Extreem vervuilde lucht
De berichtgeving over de smog in Beijing gaat intussen gewoon door. Deze week werd bekend dat Beijing op nummer 9 staat op de lijst van Chinese steden met zwaar vervuilde lucht. Dat betekent dus dat het in 8 steden in China nog slechter gesteld is. De Chinese overheid waarschuwt sinds kort op extreem slechte dagen dat het beter is om binnen te blijven. De dagelijkse meting van de luchtkwaliteit door de Amerikaanse ambassade, lang ostentatief genegeerd, krijgt nu navolging door officiële instanties. Een vriend heeft inmiddels wegens luchtwegproblemen besloten uit Beijing te vertrekken.

Chinese media verwijzen intussen graag naar de Londen smog uit 1952 en de fotochemische smog in Los Angeles van 1943. Daarmee maken ze duidelijk dat het niet alleen een Chinees fenomeen is, maar eerder een vervelend neveneffect van economische ontwikkeling. Het besef dringt wel door dat ten behoeve van de leefbaarheid industriële activiteiten, steenkoolgebruik en verkeersemissies drastisch ingeperkt moeten worden in de stedelijke gebieden.

Voedselschandalen
Mensen winden zich op over water- en luchtvervuiling, maar het scherpst zijn de reacties op gerommel met voedsel. Bijna iedere dag verschijnen er berichten over schandalen in de voedingsindustrie. Over dagelijkse levensbehoeften als babymelkpoeder (na schandalen waarbij tientallen kinderen stierven wordt dat bij voorkeur in het buitenland gekocht en zijn de schappen in Hong Kong vaak leeg), instant noedels (die stoffen zouden bevatten die moeilijk afbreekbaar zijn voor het lichaam) en rijst (dat ook volgens de autoriteiten teveel lood en kankerverwekkend cadmium bevat).

Testkit
Chinezen willen bescherming van hun overheid op het gebied van voedselveiligheid. Zolang steeds opnieuw schandalen de kop opsteken brokkelt het vertrouwen in de officiële instanties verder af. Slimme zakenmensen kunnen daarvan profiteren. De eerste voedselveiligheids-testkit is al ontwikkeld: een papiertje dat reageert op wel 60 schadelijke stoffen. In een paar minuten kan je daarmee de boosdoeners identificeren. Maar binnen de kortste keren zullen ook de eerste namaak testkits op de markt verschijnen, dus een waarborg voor veilig voedsel heb je ook daarmee niet.

Deze column verscheen eerder bij HCSS.